Wystawa:
TRADYCJE PO MISTRZOWSKU
Kultura ludowa, jej zróżnicowanie regionalne, ale też wzajemne przenikanie ma w muzyce bardzo ciekawy przekaz. Warto jej się przyjrzeć baczniej - szczególnie instrumentom i ich wielopokoleniowym twórcom.
Niniejsza wystawa prezentuje instrumenty muzyczne z wielu regionów Polski. Opowiada o cechach, procesie tworzenia, odsłania charakterystyczne detale, przedstawia ich budowniczych – ludzi, którzy tworząc je, z troską o lokalną tradycję, kultywują dzieło przodków. Odbiorca może tu usłyszeć melodie, wygrywane przez artystów, na stworzonych przez nich perełkach.
Wystawie przyświeca też cel udostępnienia jej treści osobom z utrudnieniami w dostępie do dóbr kultury. Dzięki rejestracji cyfrowej, prezentującej eksponaty muzyczne, przedstawimy bezpośrednie relacje i rozmowy z artystami - rzeźbiarzami, lutnikami i muzykami. Zapis obejmie także twórców muzykujących na prezentowanych instrumentach.
Wejherowskie Centrum Kultury realizowało projekt ,,Bazuna – dźwięki kaszubskiej tradycji” , w efekcie którego powstały kaszubskie bazuny. Pomorski muzyk – mistrz Paweł Gruba, przez kilka miesięcy budował je w Filharmonii Kaszubskiej, wraz ze zdeklarowanymi uczestnikami - uczniami. Te swoiste drewniane rogi stanowią symbol tożsamości etnicznej Kaszubów. Nasz mistrz skonstruował też imponującą 3,5 metrową bazunę, o szerszej rozpiętości dźwięków. Ma ona możliwość dostrajania i wykonania pełnej gamy G-dur.
Bazuna jest dziś używana przez kaszubskie zespoły ludowe. Dzięki pomysłowi p. Gruby zastosowana została w projekcie „Bazuna Independent”, gdzie brzmi koncertowo w utworach skomponowanych na bazunę i organy z towarzyszeniem kwartetu smyczkowego. W ramach wystawy prezentujemy charakterystyczny na Kurpiach instrument - lirę korbową. Wykonując ją, rzeźbiarz i lutnik Andrzej Staśkiewicz, przywrócił do życia dźwięki używane w przeszłości przez wędrownych liryków, grywających na odpustach. Dziś sam gra na lirze korbowej, wykonuje kolejne egzemplarze, a instrument wychodzący spod jego ręki, nie tylko pięknie brzmi, ale też jest wspaniale zdobiony, co niewątpliwie przykuwa uwagę.
Artysta koncertuje z kapelą ludową. Tchnął duszę w niejeden instrument tradycyjny. Tworzy skrzypce kieszonkowe – surdynkę, laskę, fujarki. Wykonał rekonstrukcję suki biłgorajskiej i fideli płockiej (instrumenty kolanowe) oraz prymitywne skrzypce – rebek. Lutnik bardzo zabiega, by zapomniane instrumenty na powrót znalazły swe miejsce na scenie.
Pasją tworzenia instrumentów tradycyjnych może podzielić się gdański artysta Hubert Połoniewicz. Na wystawie można podziwiać jego skrzypce gdańskie i sukę biłgorajską. Oba instrumenty zdobione są tuszem przez Kamilę Bigus-Połoniewicz. Artysta doskonalił technikę przez wiele lat, zdobywając doświadczenie, również pośród licznych podróży. Odwiedzał pracownie lutnicze w Turcji, Indiach czy za wschodnią granicą kraju.
Silne poczucie przynależności kulturowej pokierowało artystę w stronę budowania lokalnych instrumentów, np. gęśli gdańskich. Na co dzień grywa w składzie zespołów: Lechistan, Klangor i Yerba Mate.
O prawdziwej Szkole Suki Biłgorajskiej w Janowie Lubelskim mówić można przedstawiając twórców Krzysztofa i Zbigniewa Butrynów. Ta niezależna inicjatywa organizuje lekcje gry na instrumentach ludowych, warsztaty śpiewu i tańca, spotkania z muzykami i śpiewakami wiejskimi czy koncerty. Przede wszystkim zaś w szkole powstają wspaniałe instrumenty.
W galerii filharmonii prezentujemy sukę biłgorajską i oktawki. Rodzina Butrynów buduje jednak także tarabany, fidel płocką basy, bębny – co się komu zamarzy!
Zbigniew Butryn ze swoją suką biłgorajską wystąpił w Filharmonii Narodowej. Za jej rekonstrukcję otrzymał nagrodę Polskiego Radia „Muzyka Źródeł” w 2021 roku. Wszystkie elementy wykonywane są samodzielnie – od wykucia metalowych śrubek, garbowania skóry na bębny, wyginania na tradycyjnej folownicy obręczy z cieniutkich brzozowych deseczek, aż po przygotowania włosia na smyczki. Pochodzi ono od siwków i koników biłgorajskich, których pan Zbigniew, jako leśnik, jest opiekunem.
Eksponatami wejherowskiej wystawy są także skrzypce Katarzyny Bednarz wraz z kopią modelu skrzypiec Antoniego Hybla. Lutniczka z Kobylanki (mieszkająca na pograniczu Małopolski i Podkarpacia) buduje liry od niedawna. Z dużym powodzeniem stworzyła jednak choćby lirę polską. Model Antoniego Hybla powstał na podstawie jego opisów konstrukcji „polskich skrzypiec” nazywanych skrzypcami z „duszą skrzydlatą”. Tym co je wyróżnia jest niewątpliwie odwrócony ślimak – specjalny podbródek czy zastosowanie teorii Hybla na temat otworów rezonansowych! To nie lada ciekawostki i bardzo indywidualne, nietuzinkowe zagadnienia.
Artyści, których dzieła prezentujemy, spotykają się co roku na wydarzeniu Targowisko Instrumentów, będącym częścią Festiwalu – Wszystkie Mazurki Świata w Warszawie, organizowanym przez Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi.
Treść wystawy dopełniają opracowane przez Justynę Gancarek plakaty, ukazujące proces budowy skrzypiec. Artystka to klasyczna lutniczka zajmująca się edukacją. Organizuje choćby prelekcje na temat instrumentów tradycyjnych.
Czegóż to nie kryją instrumenty tradycyjne?! Tego można będzie dowiedzieć się dzięki wystawie. Warto było czekać na jej cyfrowy zapis i spotkanie z twórcami, ich warsztatem i wykonywaną muzyką. Dla wszystkich będzie to niewątpliwa muzyczna i kulturalna uczta, na którą serdecznie zapraszamy!
